50 jaar na de Club van Rome

In 1972 publiceerde de Club van Rome het rapport De grenzen aan de groei. Dit was de eerste studie waarin de mogelijke gevolgen van de groeiende ecologische voetafdruk van de bevolkingsgroei, de menselijke activiteiten en de fysieke effecten daarvan op onze eindige planeet vanuit een systeemperspectief werden onderzocht. De auteurs waarschuwden dat als de groeitrends in bevolking, industrialisatie, het gebruik van hulpbronnen en vervuiling onverminderd doorgaan, we ergens in de eerste decennia van de 21e eeuw de draagkracht van de aarde zullen bereiken en overschrijden. De publicatie heeft een cruciale rol gespeeld bij het vormgeven van het verhaal over duurzame ontwikkeling, door de wereld te waarschuwen voor de gevaren van onbeperkte groei, milieuvervuiling en ongecontroleerd gebruik van hulpbronnen.

In de afgelopen halve eeuw zijn de bevindingen van The Limits to Growth opmerkelijk accuraat gebleken. De wereldbevolking en de economie zijn blijven groeien en als gevolg daarvan wordt de mensheid nu geconfronteerd met een ongekende planetaire noodsituatie, die het gevolg is van het verlies aan biodiversiteit, de vernietiging van habitats, vervuiling en ontbossing, allemaal symptomen van dezelfde onderliggende oorzaak – niet-duurzame menselijke productie en consumptie (EEA, 2020; IPBES, 2020; UNEP, 2020; IPCC, 2022). De onderliggende oorzaken van klimaatverandering houden bijvoorbeeld duidelijk verband met niet-duurzame ontwikkeling, terwijl klimaatverandering een factor is die bijdraagt tot het ontstaan van pandemieën (Zell et al., 2008; Revich et al., 2012; Mishra et al., 2021). Niet-duurzame menselijke productie en consumptie, veroorzaakt door bevolkingsgroei, verstedelijking en hogere inkomens, en vervolgens een sterke stijging van de productie om aan de vraag naar energie, voedsel (vooral vlees en zuivel) en andere producten en diensten (waaronder wereldwijd reizen) te voldoen, hebben geleid tot (i) een verlies aan biodiversiteit; (ii) niet-duurzame voedselproductiesystemen; en (iii) een versnelling van de uitstoot van broeikasgassen. Deze processen worden versterkt door het huidige economische systeem dat particuliere goederen overwaardeert en het algemeen belang onderwaardeert, wat een discussie lastig maakt over wat de doelstellingen van economische groei zouden moeten zijn in tijden waarin de ongelijkheden op het gebied van inkomen, rijkdom en kansen snel zijn toegenomen en de gevolgen van de klimaatverandering steeds zichtbaarder worden.

Op de 50e verjaardag van The Limits to Growth verschijnt een nieuw rapport van de Club van Rome – Limits and Beyond: 50 years on from The Limits to Growth, what did we learn and what’s next? In dit rapport wordt de balans opgemaakt en worden vragen gesteld die van fundamenteel belang zijn voor het voortbestaan van de mensheid op een eindige planeet.  Het nieuwe rapport richt zich op wat we sinds 1972 hebben geleerd en wat er nu komt. Het nodigt uit tot reflectie: Als we wisten dat we door de aanhoudende bevolkingsgroei, industrialisatie, het gebruik van hulpbronnen en vervuiling de draagkracht van de aarde zouden overschrijden, waarom hebben we dan niets gedaan? Wat hebben we de afgelopen 50 jaar geleerd? En hoe leren we eindelijk wat we al weten? Is het te laat om overschrijding van de planetaire grenzen te voorkomen? En – wat doen we nu?

De mensheid staat duidelijk op een tweesprong: Willen we het huidige niveau van economische welvaart en welzijn handhaven en tegelijkertijd de tekenen van ernstige aantasting van het milieu blijven negeren, of willen we een duurzamere toekomst voor onszelf en toekomstige generaties creëren door duurzamere ontwikkelingstrajecten te volgen om het tij te keren. Alternatieve wegen dienen verkend te worden om tot een nieuw sociaal contract tussen mens en natuur te komen.

Auteur: Tom van der Voorn, Adviseur Klimaatadaptatie